هه‌ر مسته‌ڵحيگ بنه‌ڕه‌تی فكری و سياسی بی كيشه نيه‌و نيه‌كريه‌يگ جه‌مده‌نگييگ باريمنه ده‌س له‌بان ئه‌وه‌ك مه‌ردم چه‌س ، مه‌ردم چه‌مكيگ سياسی و جووريگ له مه‌زه‌نه‌كردن سياسيه‌و بگر به‌شيگ قسه‌كردن له‌بان مه‌ردم په‌يوه‌ندی وه وجوود فۆرميگ دياريكرياگ سستم سياسيه‌وه ديريگ ك ئه‌ويش ديموكراسيه ، ئه‌يه بيجگه ئه‌وه‌ك ريشگ و بنه‌چه‌ك زوانگه‌ری ديموكراسی وه مه‌عنای ( حوكمڕانی مه‌ردم ) تيه‌يگ ، مه‌عنای ئه‌وه‌سه سستم حوكمڕانی وه‌شيوه‌يگ راسه‌وخۆ يا ناڕاسه‌وخۆ ئه‌رك يا واجبی دروسكردن مه‌ردمه ، ك وه‌شيوه‌يگ گشتييش ديموكراسی نوێنه‌رايه‌تيه . دی مه‌عنای ئه‌وه‌سه مه‌ردم ده‌سه‌يگ هه‌ڵوژنن تا له‌جيای ئه‌وان هويره‌و بكه‌ن و بڕيار بيه‌ن ، ئمجا مه‌ردم له‌يرا سه‌رچه‌وه‌ی سه‌روه‌ری و دروسكه‌ر بونياد سياسيه ، وه‌لی ديموكراسی ئيسه بويه‌سه راسييگ په‌يمانه‌يی ئه‌را جياكردنه‌وه‌ی حكوومه‌ت ره‌وا له حكوومه‌ت ناڕه‌وا يا ئه‌را جياكردنه‌وه‌ی ده‌سڵات سياسی بی مه‌رز و حكوومه‌ت هه‌تاهه‌تايی له ده‌سڵات مه‌رزدار و حكوومه‌تيگ ك ماوه‌گه‌ی دياريكرياگه .
ديموكراسی يا ئه‌وه‌ك وه‌پی ئويشن حوكمڕانی ، مه‌ردم هويچ وه‌ختيگ ئه‌وه‌نه‌ی ئی ٢٠ ساڵه له دونيا وه ته‌واوی وه‌خوه‌يه‌وه نه‌يه‌سه‌ی ، به‌شيگ چڕ وه‌كارهاوردن ديموكراسييش چووگه‌وه ئه‌را جووريگ له چوينيه‌تی ئه‌و سستم و هويره‌يله ك په‌يوه‌ندی ديرين وه ديموكراسيه‌وه ئه‌را ده‌يشت خوه‌رئاوا . له‌دويا چاره‌ك سه‌ده‌ی ٢٠ فره‌يگ له‌و كوومه‌ڵگايه‌يله دكتاتۆری و دوياكه‌فتگ بوين و گام وه‌ره‌و وازبوين يا ئنفتاح و گويڕانكاری بنه‌ڕه‌تی نان . ئی مه‌سه‌له هه‌ر وه‌ته‌نيا يه‌كێتی سۆڤێت و ئۆرپای رووژهه‌ڵات و ئه‌مريكای لاتينی نه‌گرته‌وه ، به‌ڵكوو مه‌سه‌له‌گه ئه‌وه بوی ك فكره‌ی ديموكراسييش هاته ناو ئاسيايشه‌وه ، ئمجا له‌ی باوه‌ته‌وه بووگ يابان وه‌ك له‌رووژهه‌ڵات ئاسيا وه‌ك سه‌قامگيرترين و كويه‌نترين وه‌زع ديموكراسی ته‌ماشا بكريه‌يگ ، چوينكه ده‌ستوور نويسرياگ دانا له‌ساڵ ١٨٨٩ ، وه‌لی حكوومه‌ت هاوچه‌رخ له يابان ده‌رئه‌نجام داگيركردن يابان بوی له لايه‌ن ئه‌مريكاوه .
حكوومه‌ته ديموكراسيه‌گه‌ی يابان له‌ساڵ (١٩٤٧)ه‌وه جوير به‌رهه‌م دويای جه‌نگ جه‌هانه هاته نواوه ، جوير ئه‌وه‌ك چوين له‌عراق ديموكراسی ده‌رئه‌نجام جه‌نگ و داگيركردن ئه‌مريكی بوی ئه‌را عراق ، ئمجا پرسيار ئه‌وه‌ك ئايا ده‌ور مه‌ردم چه‌س له‌ناو ديموكراسی و حوكمڕانی مه‌ردم چه‌س ؟ ئايا ئی پرسياره وه‌و مه‌عنا تيه‌يگ ك مه‌ردم راسه‌وخۆ ده‌س داشتوون له كاروبار قانوونداناين و جی وه‌جيكردنی ؟ وه‌لی ديموكراسی راسه‌وخۆ جووريگه له خه‌ياڵ ، ديموكراسی هه‌ميشه نوێنه‌رايه‌تی كردنه ، يه‌يش وه‌و مه‌عنا تيه‌يگ ك مه‌ردم ئه‌ركيان لاوردن و داناين گرووپ جووراوجووره له‌وه‌ر خاتر نوێنه‌رايه‌تی كردنيان ، ديموكراسی ئه‌وه نيشان ده‌يگ ك مه‌ردم فره وه كه‌می ده‌ور دوينن له ديموكراسی يا تويه‌نيم بويشيم له ديموكراسی ده‌ور هاووڵاتيه‌يل و مه‌ردم له حكوومه‌ت مه‌رزداره ، يا له‌وه‌خت هه‌ڵوژاردنه‌يل به‌شداری ده‌نگداين كه‌ن و به‌عزه جاريگيش له‌وه‌خت قه‌يريگ پرسيار سياسی و ده‌ستووری به‌شداری ريفراندۆم بكه‌ن . ئمجا شايه‌ت فره كه‌س ئه‌و پرسياره بكه‌ن ك ئه‌گه‌ر ديموكراسی خاسترين سستم سياسيه له دروسكردن بڕيارداين وئداره‌كردن ، ئه‌ی ئه‌ڕاچه ريگه ئه‌را مه‌ردم خوه‌ش نيه‌كريه‌يگ راسه‌وخۆ يا ناڕاسه‌وخۆ بڕيار بيه‌ن ؟ دياره وه‌گووره‌ی رای شاره‌زايه‌يل كار هاووڵاتی ئه‌وه‌سه ك ده‌سه‌يگ له سه‌ركرده‌و رابه‌ر دروس بكه‌ن ئه‌را نوێنه‌رايه‌تی كردنيان نه‌ك خوه‌يان وه شيوه‌يگ راسه‌وخۆ ده‌س داشتوون له مه‌سه‌له‌يليان .
