نادرشاو كورده‌يل ناوچه‌ى خۆباشان
ئه‌وه ك له ژێر ئه‌يريمه‌ى، له كتاو(شمشێر فارس... نادرشا جه‌نگه‌رى گوزه‌يشته تا داگيركه‌رێ ديكتاتۆرانه،هن مايكل ئاسكۆرتى)ه ك له ساڵ 2006 له لاى كۆمه‌ڵه‌ى(كه‌له‌مه) سه‌ر وه ئه‌نجوومه‌ن فه‌رهه‌نگ و ميرات فه‌رهه‌نگى ئه‌بۆزه‌بى بڵاو كرياس.
زه‌ويل فره‌ێگ له خۆراسان ئه‌را كشتوكاڵ وه كار ناتنه‌و له ناو ئه‌ى زه‌ويه‌يله، هووزه‌يل كۆچ وه‌ر دامدارى له ناويان كردنه، له‌وانه: هووزه‌يلێ له ئه‌فشاره و كورد و ...تد. فێشتر هووزه‌يل خۆراسان وه زووان فارسى قسيه كردنه، وه‌لى له‌تێان هووزه‌يلێ دوينريه‌يد ك وه زووانه‌يل توركه‌مانى و كوردى قسيه ئه‌كه‌ن.
1724 زايينى، خاوه‌ن زه‌وى مه‌حمود عه‌ين حاكم لايبۆرد ئيچنه بڵاو ئه‌كا ك له نه‌وه‌يل پادشايل ئه‌فسانه‌يى كيانيه‌يله، هه يه‌يشه ئه‌دێ وه مه‌مه‌ر يه ك نادر و ئه‌ى حاكمه بچنه گژ يه‌كاو له ئه‌نجاميش نادر ئه‌توانێد ئه‌ى حاكمه بكوشێد.
ژماره‌ێگ له سه‌رۆك هووزه‌يل كورد چوى(چاميچيازاك) دويرنريه‌ن، يانه‌يشه هاوسايل نزيك وه نادر له خۆباشان(قۆچان) بوينه.
له خۆراسان، له ئاخره‌يل ساڵ 1726 زايينى، نادر په‌لامار چاميچيازاكه‌يل ئه‌دێ و له خابۆشان ئه‌‌خادانه ناو چه‌نبه‌ر.
(1726 تا 1729) شاتاماسب و عه‌لى خان قاجار خۆراسان خه‌نه ژێر ده‌سڵات خوه‌يان و باره‌گاى خوه‌يان له ناو خۆباشان وه پا ئه‌كه‌ن. نادرشايش وه‌ل دوهه‌زار پياوجه‌نگه‌رى چيه جه‌ميان، سه‌رۆك هووزه‌يل ئه‌فشار و كورد له وه‌ريوه‌ريان وسان.
دوياى رميان شار مه‌شهه‌د له ئاخر ساڵ 1726 زايينى، ناكووكى له ناونى نادرشاو شاتاماسب وه دى ئه‌ياد. ده‌روه‌ريه‌يل شا، ئه‌ى وه‌ز وه قازانج خوه‌يان نازانن و ته‌قلا ئه‌كه‌ن تا ناكووكيه‌يل ناونى نادرشاو شاتاماسب له يه‌ك لاو له لاى تريشه‌و ناكووكى وه‌ل كورده‌يل ته‌مامێ بكه‌ن. تاماسب له فيبرايه‌ر ساڵ 1727 زاينى، هه‌يوايدو له ناوچه‌ى خۆباشان ك هن كورديله نيشته‌جى ئه‌دێ. هه له‌يره‌و نادر وه خائن خوه‌نێدو نامه‌ى ئه‌را چوار سويك وڵات كل ئه‌كاو ئه‌خوازێد هێرش چه‌كدارى بكه‌نه سه‌ر نادرو له وه‌زيره‌يل كورديش خوازێ دژ نادر بووسن. وه‌لى نادر زوى زوى ده‌س وه كار ئه‌دێ و ته‌مام ماڵ و سامان تاماسب و وه‌زيره‌يلێ له مه‌شهه‌د داگير ئه‌كا و ئه‌را جه‌نگ كردن وه‌ل كورديل روى ئه‌كاده‌و خۆباشان.
ئه‌شره‌ف شا ئه‌سفه‌هان 1726 زايينى، ئه‌حمه‌دپاشا والى به‌غدا وه‌مه‌مه‌ر يه‌گ ئه‌شره‌ف شا وه‌ل ئه‌فغانه‌يل هاوكارى ئه‌كا، هێرش ئه‌كاده‌ى سه‌رێ. ئه‌حمه‌د ته‌قلا ئه‌كا تا وه پاره‌دان و قه‌وڵدان وه كورده‌يل ك ئه‌و وه‌خته وه‌ل سوپاى عوسمانى بوينه، بخادان وه‌ل خوه‌يا. ئمجا فره وه‌پێ ناچێ ك وه مه‌مه‌ر وفادارى وه مه‌زه‌و، فره له كورده‌يل كه‌فن وه ئه‌فغانه‌يل و ئه‌ودويايانيش له‌ئوردۆگاى ئه‌حمه‌دپاشا هه‌ێوان، هه‌يه‌يشه ئه‌دێ وه مه‌مه‌ر يه‌گ ئه‌حمه‌دپاشا هه‌ڵه‌وگه‌ردێگ وه هه‌مدان وله‌وه‌ره‌و بچوود ئه‌را به‌غدا.
ئه‌شرف شا ته‌قلا ئه‌كا تا وه قسيه كردن وه‌ل نادرشا، له هويره‌و كردن نادر وه گرتن شيراز نوا بگرێد، نادر سێ رووژ له مه‌شهه‌د مێنێدو ئه‌شره‌ف فه‌رمان ده‌ێد تا هووزوه‌يل خۆراسان ئه‌را نه‌مايش بيه‌ن.
نادر دوياى يه‌گ، هه‌مدان له ساڵ 1730 زايينى داگير ئه‌كا، وه حاكم ناوچه به‌ختيارى فه‌رمان ئه‌دا تا له نوو 200 بنه‌ماڵه له ناو ئه‌سفه‌هان نيشته‌جى بكا، وه‌لى هووزه‌يل به‌ختيارى ئه‌ى فه‌رهمان نادره ره‌د ئه‌كه‌ن. هناى نادر جواو نه‌رينى بختياره‌يل ژنه‌فت، فره‌مان دا: ته‌مام به‌ختياريه‌يل ك هانه ناو سوپاگه‌ى بێ چه‌كيان بكه‌ن و فه‌رمان دا وه حاكم ناوچه‌گه تا ته‌مام ئه‌و سه‌رۆك هووزه‌يله ك فه‌رمانێ ره‌د كردنه، سزايان بدا.
1732 زايينى، نادرشا ئه‌را هێرش بردن وه سه‌ر هووزه‌يل به‌ختيارى ك حاكم ده‌س نيشانكرياى نادر له ناوچه‌گه كوشتوين و له ئه‌سفه‌هان چوينه‌و ده‌يشت و له زنجيره كويه‌يل زاگرۆس له باشوور خوه‌رئاواى ئه‌سفه‌هان په‌نا گرتوين، دوياى 21 رووژ ناچار بوين بانه‌و ده‌يشت. ئمجا نادرشا فه‌رمان دا تا سێ هه‌زار له خانه‌واده‌يل وان هه‌م له نوو له خۆراسان نيشته‌جى بكريه‌ن، هه ئيچنه‌يشه هووز زه‌نديش سزادا و 500 پياو له‌ى هووزه كێشا دارو ژن و مناڵيانيش چوى به‌رده فرووت.
دوياى شكست خواردن نادر له ساڵ 1732 زايينى، دابين كردن هه‌وه‌جه‌يل سوپاى نادر بار قورسێ نا بان نيشته‌جى بويه‌يل پارێزگايل خوه‌رئاواى فارس، نيشته‌جيه‌يل ئاوايى و شاره‌يل ئه‌را ده‌رچين له ژێربار باج و خه‌راج، وه‌ره‌و كويه‌يل و ده‌يشته‌يل واين.
له يه‌كێگ له بوونه‌يل، بڕێگ له ئه‌فسه‌ره‌يل سوپاى نادر وه هه‌ژارى نيشته‌جى ئاوايه‌يل و سه‌خت بوين گرده‌و كردن باج و خه‌راج له‌وانه ئشاره كردن، ئمجا نادرشا له جواو وه‌پێان وت: بايه‌د وه هه‌ر جوورێگ بويه باج خوه‌يان بيه‌ن، ئه‌گه‌ر نيه‌نيش بايه‌د ژن ومناڵ خوه‌يان بفروشن.
له ساڵ 1735 زايينى، هناى نادرشا له ناو زه‌ويه‌يل عيراق ئوردۆ سوپاى خوه‌ى دامه‌زارنويد، عه‌لى موراد سه‌رۆك به‌ش چوار له‌نگ له هووزه‌يل به‌ختيارى شوڕشێ وه‌پا كرد. دوياى يه‌ك مانگ، ژماره‌ى ئه‌ى شوڕشيه‌يله ره‌سى وه 20 هه‌زار كه‌س ك له هووزه‌يل لوڕيش له ناويان بوين. عه‌لى موراد له شوون شكست خواردن ناردشاو ئازاد كردن تاماسب له زاندان بوى، دوياى يه‌گ جه‌نگێ قورس وه‌ل سوپاى نادر كردو له‌ى جه‌نگه شكست خوارد، وه‌ره‌و كويه‌يل خوه‌رئاواى ئه‌سفه‌هان واى، نادر تويه‌نست سێ هه‌زار خانه‌واده له هووز عه‌لى موراد وه ديلى بگرێد.
له ساڵ 1939زايينى، نادر شه‌ش هه‌زار كورد كل كرد ئه‌را كارناڵ له نزيك لاهۆڕ ئه‌فغانستان، ئمجا كورده‌يل وه پاسه‌وانه‌يل توپخانه‌ى مۆغڵ هێرش بردن و فره له‌ليان وه ديلى گرتن و كليان كردن ئه‌را لاى نادر.
ژماره‌ى سوپاى نادرشا 375هه‌زار كه‌س بويه ك 120هه‌زار كه‌س له ليان له فارس خوه‌رئاوا يانێ: كورستان، هه‌مدان، لوڕستان، فارس و خۆزستان بوينه.
ناردشا، پيشنيار ئاشتى ئه‌را عوسمانيه‌يل وه‌ل نۆێنه‌ر خوه‌ى له ئستانبۆڵ ساڵ 1744 زايينى كل ئه‌كاو له ناو ئه‌ى پيشنياره: به‌غدا، به‌سه‌ره، كوفه، كه‌ربه‌لا، كوردستان عوسمانى و وان ئه‌خوازێد.
ته‌نانه‌ت دوژمنه‌يل كوينه‌ى نادر وه‌ل كورده‌يل خابۆشان له‌شوڕشێ ك قوليخان له ساڵ 1747 زايينى وه‌پا كرد، به‌شدارى كردنه.
هووز كه‌ريم خان زه‌ند(كورد) له ئه‌و هووزه‌يله بوينه ك نادرشا وه‌زور له خۆراسان نيشته‌جيان كرد، نادر تويه‌نس ناوچه‌ى خوه‌رئاواى فارس بخاده ده‌س خوه‌ى و له ساڵ 1765 تا 1979 زايينى، ئه‌ى ناوچه‌يله له ژێر ده‌سڵاتێ بوينه./ش
